راهنمای ساده مرحله به مرحله چرخه نیتروژن برای مبتدیان
چرخه نیتروژن چیست؟
احتمالاً اصطلاحات چرخه زیستی، فرآیند نیتریفیکیشن، سندروم تانک جدید و مانند این‌ها رو شنیده‌اید. تمام این
اصطلاحات به چرخه نیتروژن اشاره دارند.
چرخه نیتروژن چیست و چه اهمیتی دارد؟
ماهیان آکواریوم شما آمونیاک را به عنوان ماده دفعی در آب رها میکنند که این ماده سمی خطرناک بوده و می تواند به ماهیان شما آسیب بزند و حتی باعث مرگ آنها شود.
چرخه نیتروژن از بروز این مشکل جلوگیری می‌کند.
چرخه نیتروژن فرآیندی است که باکتری‌های مفید در بخش‌های مختلفی از تانک و مدیای موجود در سیستم فیلتراسیون
تکثیر و زیست میکنند. طی این فرایند آمونیاک (ماده سمی) به نیتریت (ماده‌ای سمی) و سپس نیتریت به نیترات (سمیت بسیار کمتر برای ماهیان) تبدیل میشود. اما اگر شما اجازه دهید غلظت نیترات بسیار بالارود باعث بد رنگ و
کمرنگ شدن ماهیان و روی دادن پدیده شکوفایی جلبکی میشود. معمولاً در مواقع افزایش نیترات آب، تعویض بخشی از آب
ضروری است.
چه مدت طول می‌کشد تا این چرخه طی شود؟
بسته به اینکه شما چه انتظاری از تانک خود دارید این روند حدود ۲ هفته تا ۲ ماه طول می‌کشد. باید هر روز روند
چرخه نیتروژن را بررسی کنید و برای این منظور نیاز به یک کیت تست معتبر دارید تا به وسیله آن غلظت آمونیاک،
نیتریت، نیترات و PH آب را تست کنید.
طی این فرآیند غلظت آمونیاک ابتدا افزایش و سپس کاهش پیدا می‌کند و بعد از آن میزان نیترات بالا میرود. تا
زمانی
که غلظت نیتریت در تانک به طور محسوسی بالا است نیترات در آب مشاهده نمیشود. بعد از کاهش غلظت نیتریت، نیترات
در
تانک شما تشکیل میشود. وقتی با انجام تست‌های متعدد میزان بسیار ناچیزی از نیتریت را در تانک دارید در این
زمان
می‌توانید متوجه شوید که آکواریوم برای افزودن ماهی امن و بی خطر است.
دوره زمانی چرخه نیتروژن
این فرآیند شامل سه مرحله است:
تشکیل آمونیاک
مواد دفعی و غذای خورده نشده ماهیانی که به تانک معرفی می‌شوند بستگی به سطح pH آب ایجاد آمونیاک یا
آمونیوم (فرم یونیزه شده آمونیاک با سمیت بسیار کم) می‌کند. در PH کمتر از ۷ آمونیاک یونیزه شده یا همان
آمونیوم تولید میشود و در PH بالای ۷ این ماده سمی به فرم یونیزه نشده یا همان آمونیاک (فرم سمی آمونیاک)
در آب وجود دارد. تولید آمونیاک در تانک تا زمانی که باکتری‌ها آنها را مصرف میکنند و جمعیت باکتری‌ها زیاد
میشود ادامه پیدا می‌کند. آب تانک شما به دلیل تشکیل و تکثیر باکتری‌های چرخه نیتروژن به حالت ابری و شیری
رنگ در می‌آید که اصطلاحاً به این پدیده بلوم (شکوفایی کلونی باکتری‌ها) می‌گویند. وقتی غلظت آمونیاک زیاد
میشود و کاهش می‌یابد شما متوجه می‌شوید که تانک وارد مرحله دوم از چرخه نیتروژن شده است.
تشکیل نیتریت
تبدیل آمونیاک به نیتریت توسط باکتری‌های هوازی به نام نیتروزوموناس انجام میشود. همزمان با کاهش سطح
آمونیاک آب غلظت نیتریت زیاد میشود، روند افزایش نیتریت تا زمانی که کلونی باکتری‌های نیتروباکتر برای مصرف
نیتریت تشکیل و تکثیر میشود ادامه می‌یابد. با انجام تست متوجه می‌شوید که غلظت نیتریت شروع به افزایش در
پایان هفته اول یا طی هفته دوم می‌کند.
تشکیل نیترات
محصول نهایی چرخه نیتروژن نیترات است. زمانی که میزان نیتریت در آب به میزان معینی می‌رسد باکتری‌های هوازی
تحت عنوان نیتروباکتر شروع به رشد و تکثیر میکنند. این باکتری‌ها نیتریت را به نیترات تبدیل میکنند. زمانی
که غلظت آمونیاک و نیتریت به صفر ppm (قسمت در میلیون) می‌رسد چرخه نیتروژن تانک شما کامل شده است اما این
بدین معنی نیست که شما می‌توانید کاملاً دراین مورد راحت و آسوده باشید. نیترات در غلظت‌های پایین سمی نیست
اما اگر به بالای ۲۰ ppm برسد (بسته به گونه ماهی) سمی خواهد شد. بنابراین شما باید میزان نیترات را در تانک خود چک کنید. دو شیوه برای حفظ نیترات در سطح قابل قبول وجود دارد. تعویض مرتب آب (۲۰-۵۰) درصد از حجم
تانک در هر ۱ تا ۴ هفته وابسته به تعداد ماهیان موجود در تانک یک راه کاهش نیترات آب است. تعویض آب با خارج
کردن مواد مضری مانند ترکیبات آلی محلول، مواد دفعی جامد ماهیان و احیای موادی که برای گیاهان و جانوران
آکواریوم مورد نیاز است مفید است.
اگر شما یک آکواریوم آب شیرین دارید می‌توانید به تانک خود گیاهان آگواریومی زنده اضافه کنید که مقداری از
نیترات را مصرف می‌کند. در تانک آب‌شور صخره زنده و بستر عمیق شنی نواحی بی هوازی هستند که باکتری های
دنیتریفیکیشن کننده نیترات را به گاز نیتروژن بی ضرر تبدیل میکنند.
چگونه چرخه نیتروژن تانک با وجود ماهی پیش میرود؟
در ابتدا بگویم که طی کردن سیکل نیتروژن با این شیوه راهی اصولی نیست. شما با این کار ماهی خود را در معرض
مواد سمی آمونیاک و نیتریت قرار میدهید و اغلب ماهی ها قادر به ادامه حیات در این شرایط نیستند. با این
اقدام شما ماهی را تحت تنش و استرس زیادی قرار میدهید که باعث بروز بیماری در ماهی میشود. بعضی از گونه ها
نسبت به سایرین بهتر می‌توانند این شرایط سخت را تحمل کنند. اگر در یک روز همزمان آکواریوم و ماهی را بخرید و
در همان روز اول راه اندازی ماهی را به تانک معرفی کنید، شانس موفقیت شما بسیار پایین خواهد بود.
بخش ۱: وارد کردن تعداد کمی ماهی مقاوم:
هدف وارد کردن ماهی به تانک است که مواد دفعی تولید میکنند و با این حال مقدار زیادی آمونیاک و نیتریت در
اختیار باکتری های برای رشد و تکثیر قرار می‌گیرد. شما باید فقط ۱ یا ۲ ماهی به ازای هر ۱۰ گالن آب (هر ۱۰۰
لیتر آب معادل ۲۶ گالن) به تانک اضافه کنید. وارد کردن تعداد زیادی ماهی منجر به افزایش بیش از حد مواد
زائد میشود. این امر موجب افزایش ناگهانی و شدید آمونیاک و تلفات ماهیان میشود.
چند ماهی مناسب را جهت راه اندازی سیکل نیتروژن در آب شیرین معرفی می‌کنیم:
- بارب ببری یا قرمز
- گورمیس نواری
- اغلب ماهیای خانواده کپور
- بیشتر گوپی ها
- زبرا دانیو
- پاپ فیش
- تترای خط دار
- زبرا از گونه pseudotrophius
بخش ۲:
به ماهی ها غذا دهید اما بیش از حد غذادهی نکنید. بهترین حالت یک مرتبه غذادهی در هر ۲ روز است. دلیل اینکه
این تعداد دفعات غذادهی را توصیه می‌کنیم این است که با تغذیه بیش از حد ماهیان مواد دفعی بیشتری تولید
میکنند و در نتیجه میزان مواد سمی را در تانک قبل از اینکه باکتری های مفید قادر به کلونی سازی و تکثیر شوند
افزایش میدهد. سعی کنید ماهی ها را با غذاهای سایز کوچکتر تغذیه کنید زیرا پسماندهای غذایی فاسد می‌شوند و با
وجود غذاهای سایز بزرگ‌تر پسماند و مواد سمی بیشتری تولید خواهد شد.
بخش ۳: تعویض آب
وقتی ماهی در معرض غلظت های کشنده آمونیاک و نیتریت قرار می‌گیرد، تعویض مرتب بخشی از حجم آکواریوم یک ضرورت
است. این کار باعث می شود که غلظت مواد سمی افزایش چشم‌گیری نداشته باشد. ۱۰ الی ۲۵ درصد از حجم آب را هر۲ تا
۳ روز یک مرتبه تعویض کنید. اگر بیشتر از این مقدار آب را تعویض کنید، آمونیاک و نیتریت کافی که باکتری های
مفید نیاز دارند را از بین می‌برید. محلول ضدکلر را به آب اضافه کنید. وجود کلراین یا کلرآمین در آب باکتری
های مفید را می‌کشد و روند چرخه نیتروژن را مختل می‌کند.
بخش ۴: سنجش میزان مواد سمی
شما باید یک کیت تست معتبر تهیه کنید و غلظت آمونیاک و نیتریت و نیترات را در تانک خود بررسی کنید. همانطور
که قبلا بیان کردیم نیتریت در تانک شما در زمان شروع راه اندازی وجود ندارد اما پس از مدت زمان کوتاهی غلظت
این ماده زیاد میشود. تست کردن مهم است چون شما باید از زمان صفر شدن میزان مواد سمی چون آمونیاک و نیتریت و
به پایان رسیدن روند چرخه نیتروژن مطلع باشید. اصولا تست کردن هر روزه آب توصیه میشود اما می‌توانید هر دو سه
روز یکبار نیز این کار را انجام دهید.
بخش ۵: افزودن ماهی بیشتر به تانک
زمانی که شما به این نتیجه رسیدید که غلظت مواد سمی در تانک به صفر رسیده است می‌توانید تعداد بیشتری ماهی به
آکواریوم خود اضافه کنید. اما حتما باید به تدریج ماهی ها را به تانک وارد کنید. در هر مرتبه یک یا دو عدد
ماهی به تانک اضافه کنید و پس از هر بار انداختن ماهیان در تانک حدود یک هفته منتظر بمانید و مجددا آب را
تست کنید. اگر هنوز غلظت آمونیاک و نیتریت صفر است می‌توانید ماهی بیشتری به تانک وارد کنید.
افزودن ماهی باید به تدریج انجام شود زیرا اضافه کردن تعداد زیاد ماهی باعث افزایش غلظت آمونیاک و نیتریت و
ایجاد تنش و استرس در ماهیان و ابتلا به بیماری میشود. اما مجدد بیان میکنم که طی کردن چرخه نیتروژن با
معرفی ماهی عمل بشر دوستانه ای نیست زیرا ماهیان ممکن است تحت تنش و استرس و ابتلا به بیماری و حتی تلفات
قرار بگیرند و در نتیجه ریسک بالایی دارد.
چگونه چرخه نیتروژن تانک خود را بدون ماهی راه اندازی کنیم؟
این روشی است که نسبت به روش قبلی قابل توصیه تر و بهتر است و دلیلش بشردوستانه بودن آن است.
بخش ۱: آغاز کردن چرخه با ایجاد آمونیاک
شما نیاز به فراهم کردن محیطی دارید که در آن آمونیاک تولید شود. ماهی در تانک ندارید پس چگونه می‌خواهید این
شرایط را فراهم کنید؟
یک راه ساده برای فراهم کردن این شرایط ریختن مقداری غذای پولکی در آکواریوم است. همان مقدار غذایی که در
حالت عادی برای ماهی خود میریزید در این روش هم به همان میزان بریزید. ریختن غذا را هر ۱۲ ساعت تکرار کنید.
فاسد شدن غذا در آب آمونیاک را افزایش میدهد.
بخش ۱: سنجش آمونیاک
شما نیاز به کیت تست و بررسی میزان آمونیاک در هر چند روز نیاز دارید. غلظت آمونیاک باید به حداقل 3 ppm
برسد. اگر آمونیاک کافی در تانک نباشد غذای پولکی بیشتری در تانک بریزید و اجازه دهید غذا فاسد شود. در
روزهای بعدی تست را انجام دهید و سعی کنید سطح آمونیاک آب در حد ۳ ppm باقی بماند. باکتری های نیتروزموناس
شروع به رشد و مصرف آمونیاک میکنند. هرگاه غلظت آمونیاک به کمتر از ۳ ppm رسید، باید غذای بیشتری در آکواریوم
بریزید و تا مدت یک هفته این روند را ادامه دهید.
سنجش نیتریت
پس از یک هفته که آمونیاک مصرف شد، نوبت به سنجش غلظت نیتریت می‌رسد. یک کیت تست معتبر تهیه کنید. به محض
اینکه متوجه بالا رفتن میزان نیتریت در تانک شدید بدانید که چرخه نیتروژن در تانک شروع شده است. به افزودن آمونیاک
(ریختن مقداری غذا در آب) به مانند گذشته ادامه دهید.
سنجش نیترات
پس از بررسی غلظت آمونیاک و نیتریت طی چند هفته، متوجه کاهش غلظت نیتریت می‌شوید.حال زمان سنجش غلظت نیترات با
کمک یک کیت تست است. این پدیده نشان دهنده این است که سیکل نیتروژن در حال تکمیل شدن است. زمانی که غلظت
آمونیاک و نیتریت به صفر رسیدند چرخه کامل میشود. به هرحال اگر میزان نیترات به بیش از ۴۰ ppm برسد، شما
بایستی برای کاهش نیترات بخشی از آب را تعویض کنید.
افزودن ماهی به تانک
اکنون که آمونیاک و نیتریت در آکواریوم شما وجود ندارد، زمان معرفی ماهی به تانک است. وارد کردن ماهی به
تانک را باید به تدریج انجام دهید. بیش از ۱ یا ۲ عدد ماهی در مدت زمان کوتاهی اضافه نکنید و باید فاصله
زمانی تا ورود ماهیای بعدی ۱ تا ۲ هفته باشد.
کف تانک را با سیفون مخصوص آکواریوم یا شلنگ مخصوص قبل از ورود ماهیان جدید نظافت کنید تا غذاهای فاسد شده در
کف تانک خارج شوند. زمانی که این مواد را از کف تانک سیفون می‌کنید، آمونیاک وارد تانک نمیشود. اگر بستر
تانک به هم بخورد میزانی آمونیاک ناخواسته در آب رها میشود.
من صبور نیستم، آیا می‌توانم به مدت زمان چرخه سرعت ببخشم؟
پاسخ این سوال بله است. سرعت چرخه نیتروژن قابل افزایش است. اگر نمی‌خواهید ۶ تا ۸ هفته منتظر بمانید می‌توانید
از روش های زیر استفاده کنید.
-
مدیای فیلتراسیون را از یک تانک جا افتاده که قبلا راه اندازی شده است به تانک خود اضافه کنید:
مدیای موجود در سیستم فیلتراسیون تانکی که قبلا راه اندازی شده است دارای تعداد کافی از باکتری های
مفید چرخه نیتروژن است. با این روش دیگر نیاز نیست تا صبر کنید که باکتری ها به طور طبیعی رشد کنند،
بنابراین چرخه تانک شما سریعتر طی میشود.
-
ماسه، صخره و یا سنگ آکواریومی از یک تانک جا افتاده به تانک خود اضافه کنید:
اگر شما به تانکی دسترسی دارید که قبلا راه اندازی شده و دارای فیلتر زیر شنی است، باکتری ها به ماسه
بستر چسبیده اند. استفاده از این ماسه همان اثر استفاده از مدیای این تانک جا افتاده را دارد
.
اگر می‌توانید حدود یک لیوان شن از تانک جا افتاده را درون یک کیسه توری درون سیستم فیلتر خود قرار
دهید. در غیر اینصورت از یک فیلتر زیرشنی استفاده کنید و در بستر تانک خود از آن استفاده کنید.
فیلتر خود را در یک تانک که قبلا راه اندازی شده و آب آن تانک جا افتاده است
قرار دهید و اجازه دهید دستگاه فیلتراسیونی که قرار است در تانک جدید کار کند، مدتی همراه با سیستم
فیلتراسیون تانک جا افتاده فعالیت کند، این عمل باعث میشود که باکتری ها از تانک با چرخه کامل و جا
افتاده در سیستم فیلتر تانک جدید شما کلونی سازی کنند.
اجازه دهید حدود یک هفته این روند ادامه پیدا کند سپس فیلتر را به آکواریوم جدید خود منتقل کنید.
-
از گیاهان زنده استفاده کنید:
گیاهان زنده (نه گیاهان مصنوعی) کمک به معرفی باکتری ها به سیستم و سرعت بخشیدن به روند چرخه
می‌شوند. انتقال گیاه زنده از تانکی جا افتاده و قدیمی که قبلا راه اندازی شده به تانک جدید روند
پیشرفت چرخه را بسیار سریعتر می‌کند. گیاهان زنده فقط باکتری را به آکواریوم شما اضافه نمی‌کند بلکه
از فرآیندی به نام سنتز پروتیین برای تنظیم میزان آمونیاک تانک استفاده می‌کند.
توجه: مراقب آلوده شدن تانک خود باشید.
عیب بزرگ استفاده از تانک‌های جا افتاده برای سریعتر طی شدن چرخه نیتروژن انتقال عوامل بیماری‌زا است. ممکن
است مدیا، شن یا گیاه زنده‌ای که از تانک دیگری وارد آکواریوم خود می‌کنید حاوی عوامل بیماری زای ناخواسته
مانند باکتری‌های مضر و انگل ها باشد. پس دقت کنید هیچ چیزی را از تانکی که اطلاع دارید آلوده به عوامل
بیماری زا است به آکواریوم خود وارد نکنید.
هیچ ماده جادویی وجود ندارد که سرعت چرخه نیتروژن را بیش از حد سریع کند. شما می‌توانید با روش هایی که بیان
شد و روش دیگری مقداری سرعت پیشرفت چرخه را زیاد کنید اما سنجش پارامترهای آب، تعویض گاه به گاه آب و حفظ
کیفیت آب ضروری است.
تمام روش هایی که تابحال بیان کردیم مزایا و معایبی دارند و گاهی برای تانک شما پرخطر هستند و نیاز به دقت
بالایی دارند. شیوه دیگری که در سرعت بخشی به چرخه نیتروژن موثر است استفاده از محلول های باکتری زنده که
حاوی باکتری های مورد نیاز درچرخه نیتروژن و محلول های باکتری فیدر می‌باشد. محلول های باکتری از برندهای
معتبر موجود در بازار غلظت کافی از باکتری‌های مفید مورد نیاز سیکل نیتروژن را وارد آب میکنند و در صورتی که
مکمل های تحت عنوان باکتری فیدر که محیط کشت مورد نیاز و مواد پروبیوتیک را جهت تکثیر سریعتر باکتری‌ها فراهم
میکنند همراه باکتری استفاده گردند، سرعت پیشرفت چرخه نیتروژن بالا میرود و درگیر چالش‌هایی که در بعضی از
روش‌های دیگر وجود دارند نخواهید شد. معمولا امروزه از این روش بیش از سایر شیوه ها جهت تسریع روند چرخه
نیتروژن استفاده میشود.
حل کردن مشکلات رایج در چرخه نیتروژن
مسمومیت آمونیاکی:
اگر سیکل آکواریوم شما با ماهی طی شود مسمومیت آمونیاکی تهدیدی جدی برای سلامت ماهی است.
علایم مسمومیت آمونیاکی
-
بی حالی و کم تحرکی ماهی
-
بی اشتهایی
- ماندن ماهی در کف تانک
- تورم و التهاب آبشش، چشم ها و مخرج ماهی
- وجود رگه های خونی در باله
- آمدن ماهی به سطح آب برای بلعیدن هوا است.
با مشاهده این نشانه ها باید سریع وارد عمل شوید زیرا تعلل منجر به مرگ ماهی میشود. جهت کم کردن میزان
آمونیاک آب چندین مرتبه تعویض آب (سیفون) انجام دهید و در هر مرتبه حجم بیشتری از آب را تعویض کنید.
آمونیاک روز سوم چرخه تمایل به افزایش دارد.
اگر تا روز پنجم کیت تست شما آمونیاک را صفر نشان میدهد احتمال اینکه تستر شما خطا دارد زیاد است. اما اگر
تستر بسیار دقیقی دارید بدانید روند چرخه به خوبی طی نشده است. مهمترین دلیل برای روی دادن این اتفاق این
است که میکرو ارگانیسم های دیگری وجود دارند که آمونیاک را سریعتر از باکتری های دخیل در چرخه نیتروژن مصرف
میکنند.
میزان بیشتری آمونیاک با افزودن غذا به تانک اضافه کنید. حتی اگر گیاه زیادی در آکواریوم دارید بخشی از
گیاهان را از تانک خارج کنید. بعد از چند روز دوباره آمونیاک و نیتریت را تست کنید و اگر هنوز آمونیاک و
نیتریت در آب نیست میزان بیشتری آمونیاک بیفزایید. گاهی طی پیشرفت چرخه بدون حضور ماهی غلظت آمونیاک کم
نمیشود.
سه دلیل اصلی در این باره وجود دارد:
PH خیلی پایین است یا از آب کلردار استفاده می‌کنید یا بیش از حد سیفون و تعویض آب انجام میدهید.
در PH کمتر از ۷ آمونیاک اغلب به فرم آمونیاک یونیزه شده (آمونیوم) در آب وجود دارد و در نتیجه باکتری های
مفید چرخه نیتروژن، NH3 برای تغذیه در دسترس ندارند.
از کیت تست دقیق PH برای سنجش این پارامتر استفاده کنید و درصورت نیاز با دقت از مواد افزایش دهنده PH
استفاده کنید. استفاده از آب کلردار شاید ضدعفونی کننده آکواریوم باشد اما کلر باکتری های مفید را می‌کشد،
بنابراین همیشه از آب فاقد کلر برای آب‌گیری استفاده کنید.
باکتری های مفید در ماسه، سیستم فیلتراسیون و تزیینات آکواریوم زندگی میکنند. اگر شما بیش از حد بخش‌های
مختلف تانک را نظافت کنید باکتری های مفید تانک را از بین می‌برید و مانع از جا افتادگی آب آکواریوم
می‌شوید.
سطح نیترات به میزان کافی افزایش پیدا نمی‌کند
دلیل این پدیده شبیه به زمانی است که غلظت آمونیاک کاهش پیدا نمی‌کند. اگر مشاهده می‌کنید که غلظت نیترات تانک
از صفر بیشتر نمیشود، به احتمال زیاد شما کلونی باکتری ها را قبل از آنکه شروع به تکثیر کنند از بین برده
اید. در این مورد هم دقت کنید که آب کلردار وارد آکواریوم نمی کنید یا تجهیزات را بیش از حد نظافت
نمی‌کنید.
رشد و شکوفایی جمعیت جلبک ها در آکواریوم
یکی از نشانه های پیشرفت روند چرخه نیتروژن تشکیل جلبک ها در تانک است. متاسفانه طی شدن چرخه در آکواریوم
محیط مطلوبی برای رشد جلبک ها فراهم می‌کند. اگر شما از افزایش بیش از حد جلبک ها در آکواریوم رنج می‌برید نور
تانک را خاموش کنید. اگر گیاه زنده دارید نمی‌توانید نور را خاموش کنید. دقت کنید که گیاهان تانک بیش از ۱۰
ساعت در معرض تابش نور قرار نگیرند. بیش از حد مجاز به آکواریوم گیاهی خود کود اضافه نکنید. ضمنا استفاده از
دستگاه تنظیم کننده تزریق دی اکسید کربن در این تانک ضروری است.
چرخه نیتروژن هیچ گاه به پایان نمی‌رسد
روند این چرخه در آکواریوم همواره در حال طی شدن است. اگر می خواهید ماهیان سالم و شاداب در تانک خود داشته
باشید همیشه به پیشرفت بهتر این چرخه کمک کنید. همیشه در مورد روند سیکل نیتروژن صبور باشید و مرتب
پارامترهای شیمیایی آب را تست کنید.
وقتی برای اولین مرتبه چرخه نیتروژن تانک به پایان رسید و غلظت آمونیاک و نیتریت صفر شد این نشان دهنده اتمام
ماجرا نیست و همیشه چرخه درحال طی شدن است. روندی که منجر به جاافتادن سیستم شما و دستیابی به شرایط مطلوب
میشود نهایتا یک اکوسیستم آبی متعادل را در تانک شما ایجاد می‌کند.
بنابراین چرخه نیتروژن همواره در تانک تکرار میشود و شما همیشه نیاز به تست کردن پارامترهای آب و جلوگیری از
افزایش آمونیاک و نیتریت در آب دارید.
تالیف : کریستوفر آدامز (اخرین به روز رسانی در21 ژانویه 2020)