روش های مبارزه با داینوفلاژله‌ها (Dinoflagellates)
موجوداتی هستند که در واقع در سه سلسله از موجودات زنده animalia, plantae, fungus جایی ندارند. توانایی حرکت به صورت چرخشی دارند. حدود ۲۴۰۰ گونه داینوفلاژله وجود دارد که اندازه آنها از ۲۰ تا ۳۰۰ میکرون است و گاهی به اندازه ۲ میلی‌متر مانند noctiluca می‌رسند.
در تانک آب‌شور معمولاً گونه‌های کوچک‌تر مانند symbiodinium و amphidinium دیده می‌شوند. داینوفلاژله‌ها موجوداتی هستند که در چرخه و زنجیره غذایی تانک در اولین مرحله جای دارند و در هر حال با استفاده از میکروسکوپ در نمونه برداشته شده از آب تانک در مقادیر کم یا زیاد دیده می‌شوند.
داینوفلاژله‌های معروف و مفیدی مانند zooxanthellae وجود دارند که به صورت همزیست با مرجان‌ها زندگی می‌کنند.
مشکل چیست
مشکل در تانک زمانی پیش می‌آید که تعادل زیستی در تانک به هم می‌خورد و بعضی گونه‌های داینوفلاژله ناگهان زیاد می‌شوند. اگر داینوفلاژله‌ای که در تانک شیوع پیدا کرده است توانایی تولید سمومی نیز داشته باشد باید منتظر بلا در تانک باشید.
معمولاً وجود گونه‌های متنوع از داینوها زمانی که ما از اصول لازم برای فراهم کردن تعادل زیستی تانک بهره می‌گیریم جای نگرانی ندارد، اما مشکل زمانی پیش می‌آید که سعی در پاکسازی بیش از حد تانک برای بهبود ظاهر و رنگ و نمای تانک و موجودات داخل آن داریم.
همان‌طور که ذکر شد داینوفلاژله‌ها به هیچ وجه بد نیستند و بعضی مفید و حتی ضروری هستند، مانند زوگزانتلا. ویژگی خاص این موجودات سرعت تکثیر بالای آنهاست. داینوفلاژله‌ها در دو دسته اتوتروف و هتروتروف تقسیم‌بندی می‌شوند.
داینوفلاژله‌های اتوتروف
یکی از مواردی که در مورد این دسته باید نگران باشیم این است که به منبع غذایی کربنی (آلی) خارجی وابسته نیستند. آنها موجوداتی فتوسنتزکننده هستند که اگر مقادیر نیترات و فسفات خیلی کم باشد قادر به تأمین غذای خود هستند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آنها مقاومت بالا در برابر شرایط بحرانی است. توان و سرعت بالای تولید مثل ویژگی خاص آنهاست.
این دسته زمانی که شرایط تانک به حداکثر شرایط استریل می‌رسد ناگهان زیاد می‌شوند. بسیاری از داینوها رفتارهای عجیبی دارند. این موجودات در حضور نور به صورت بسترزی با استفاده از موکوس، چسبیده به سطوح مختلف مانند جلبک‌ها مرجان‌ها و ماهیان زندگی می‌کنند.
آنها ساعت‌ها در حال ساخت منابع غذایی هستند و در جهت عمودی در جستجوی منبع نوری حرکت می‌کنند. وقتی منبع نور ناپدید شود آنها قادر به ساخت غذای بیشتری نیستند و پس از آن از سطحی که به آن چسبیده‌اند جدا می‌شوند و به جاهای دیگری برای کلونی‌سازی حرکت می‌کنند.
داینوفلاژله‌های هتروتروف
اینها گونه‌هایی هستند که نیاز به منبع غذایی آلی برای حیات دارند. آنها معمولاً ارگانیسم‌های خوبی در آکواریوم هستند که دلیل اصلی آن سرعت متوسط تولید مثلی این دسته از داینوهاست. بعضی از گونه‌ها مانند Oxyrrhis marina سایر داینوفلاژله‌ها را می‌خورند و توان کنترل جمعیت آنها را دارند. با اینکه حضور این دسته در تانک مفید است، معمولاً توسط سایر گونه‌ها کنترل می‌شوند و معمولاً تراکم جمعیت آنها در تانک کم است.
داینوفلاژله‌های اتوتروف و شیوه مقابله با آنها
اولین گام این است که گونه یا خانواده داینوفلاژله‌ای که تانک درگیر آن شده است مشخص و شناسایی شود.
بعضی از گونه‌های داینوفلاژله‌ها ارگانیسم‌های معمولی و ابتدایی غیر سمی و بسیار حساس هستند که توسط محصولات تجاری مانند DINO X، Dino remove، Dinoxal از بین می‌روند، اما این دسته از داینوها که تنها می‌توان آنها را توسط یک محلول تجاری از بین برد گونه‌های بسیار محدودی هستند.
گاهی با استفاده از موادی مانند هیدروژن پروکساید یا اوزن‌ساز آنها را از بین می‌برند که به هیچ وجه راهکار منطقی نیست.
به هرحال بیشتر داینوفلاژله‌ها که در آکواریوم مرجانی تکثیر می‌شوند به سختی از بین می‌روند و در بسیاری از موارد باعث نابودی بسیاری از مرجان‌های تانک می‌شوند و لازم است از روش‌های مختلفی برای از بین بردنشان استفاده کنیم.
بنابراین اگر ما گونه‌ای از داینوفلاژله را شناسایی کنیم و از یکی از محصولات ذکر شده برای مقابله با آن استفاده کنیم ممکن است شدت مشکل شیوع داینوفلاژله را با حذف گونه‌های رقیب داینو بیشتر کند.
۱ـ پروتئین اسکیمر را خاموش کنید.
این عمل یک اقدام رایج برای توقف گسترش داینوفلاژله‌هاست. برخلاف آنچه که اکثر افراد گمان می‌کنند اسکیمر کمی بیش از یک دستگاه حذف مواد آلی و آلودگی‌های تانک عمل می‌کند و آن اکسیژن‌دهی قوی به تانک است. داینوفلاژله‌ها محیط غنی از اکسیژن را دوست دارند و در این شرایط از تنوع زیستی گونه‌ای کمتری برخوردارند. در نتیجه ناگهان یک یا دو گونه از آنها بر سایر رقیبان غالب و پیروز می‌شود و جمعیتشان در تانک به‌طور تصاعدی زیاد می‌شود.
در زمان افزایش جمعیت داینوها خاموش کردن یا تنظیم قدرت این دستگاه کمترین اثر را در مبارزه با آنها دارد.
۲ـ واترپمپ را در حداقل قدرت خود تنطیم کنید.
پمپ ها در اکسیژن‌دهی به آب نقش دارند که مطلوب برای داینوفلاژله‌هاست. این شرایط به آنها کمک می‌کند در تمام تانک کلونی‌سازی کنند. اینجا لازم است که جریان واترپمپ را روی حداقل تنظیم کنید.
۳ـ میکروارگانیسم‌های رقیب را با افزایش تنوع زیستی فراهم کنید.
مقداری سنگ زنده یا شن زنده را از تانک دیگر که کاملاً جا افتاده بود به تانک خود منتقل کنید. این اقدام به‌خوبی در این شرایط تعادل زیستی تانک را برقرار می‌کند و مانع پیشرفت داینوفلاژله‌ها می‌شود.
مهم‌ترین عامل گسترش داینوفلاژله‌ها کاهش تنوع زیستی و به هم خوردن تعادل زیستی در تانک است.
استفاده از غذاهای زنده‌ای مانند کوپه پودا، آمفی پودا و مایسیس در کمک به تعادل زیستی تانک مؤثر است.
۴ـ غذادهی بیشتر به تانک
نباید فراموش کنیم عامل گسترش جمعیت داینوفلاژله‌ها در تانک این است که از طریق کاهش ورودی مواد مغذی به تانک وجود آبزیان و ماهیان بسیار کم شرایط زیستی نسبتاً استریل برقرار شده است و این خوب نیست. در این‌گونه تانک‌ها به‌خاطر حداقل میزان مواد مغذی و کاهش تنوع زیستی افزایش ناگهانی جمعیتی از داینوفلاژله‌ها رخ می‌دهد.
تعویض بخشی از آب به صورت مکرر گاهی باعث افت ناگهانی گروهی از مواد مغذی معدنی می‌شود.
نصب اسکیمر بسیار قوی و استفاده از مدیای جاذب فسفات باعث کاهش چشمگیر تنوع زیستی موجودات ریز در تانک و کاهش جمعیت بسیاری از گونه‌های رقیب داینوفلاژله‌ها می‌شود.
۵ـ یک دستگاه ضدعفونی کننده فرابنفش نصب کنید.
داینوفلاژله‌های اتوتروف در طول روز کف‌زی و در طول شب در سطح آب حضور دارند. با نصب UV در طی شب بسیاری از داینوفلاژله‌هایی که در سطح آب شناور هستند کشته می‌شوند. ما نمی‌توانیم به‌طور کامل آنها را از بین ببریم، اما اگر این دستگاه به اندازه کافی قوی باشد در کاهش جمعیت داینوها مؤثر است.
۶ـ استفاده از زغال فعال
زمانی که داینوفلاژله‌ها می‌میرند سمومی در آب رها می‌کنند که این سموم برای مرجان‌ها و... بسیار مضر است. مشخص شده است که زغال فعال به‌طور چشمگیر کمک به حذف و زدودن این سموم می‌کند. برخلاف بسیاری از رزین‌های تبادل‌کننده یونی رایج زغال فعال بر تکثیر سایر میکروارگانیسم‌هایی که در حال رقابت با داینوفلاژله‌ها هستند اثر منفی ندارد.
۷ـ سطوح لزج و چسبناک صخره‌ها و ماسه را در زمان غروب آفتاب به آرامی سیفون کنید و از فیلترساکس استفاده کنید.
از فیلترساکس که بیش از ۱۵۰ میکرون نباشد در سامپ استفاده کنید. نیاز به تعویض مکرر آب نیست و اصلاً منطقی به نظر نمی‌رسد. در زمان غروب آفتاب که حجم بیشتری از داینوفلاژله‌ها حضور دارند با استفاده از یک شلنگ انعطاف‌پذیر سطوح را از مواد لزج پاک کنید.
۸ـ روند تکامل و رشد داینوفلاژله‌ها را زیر میکروسکوپ مشاهده کنید.
هر یک از روش‌های فوق در مقابله با داینوفلاژله‌ها بسیار مفیدند. بهترین راه برای بررسی دقیق داینوفلاژله‌ها مشاهده آنها زیر میکروسکوپ است. بهتر است که میزان و نوع حرکت داینوفلاژله‌ها را زیر میکروسکوپ مشاهده کنید و مراحل مختلف رشد را با کاهش حرکت آنها بررسی کنید.
در مقابله با داینوفلاژله‌ها چه کارهایی نبایستی انجام دهیم
۱ـ تعویض آب
داینوفلاژله‌ها با تعویض و سیفون بخشی از آب شرایط بهتری پیدا می‌کنند و سیفون کردن عناصر کمیابی را که داینوفلاژله‌ها برای رشد خود نیاز دارند تأمین می‌کند، به‌خصوص آهن، ید و سیلیکون. بنابراین در زمان شیوع داینوها بایستی از افزودن حتی مقدار کمی آب جدید به تانک دست کم تا یک ماه پس از ناپدید شدن آنها از تانک خودداری کنیم.
۲ـ استفاده از منبع غذایی کربنی
استفاده از هر گونه منبع کربنی در تانک مانند الکل باعث می‌شود داینوفلاژله‌ها به‌شدت در مدت چند دقیقه گسترش پیدا کنند. باید طی این مدت از افزودن هر گونه منبع غذایی کربنی مانند نوپوکس ردسی یا np- out از برند xepta reef به تانک مرجانی خودداری کنیم.
۳ـ استفاده از مدیای جاذب فسفات
استفاده از مدیای جاذب فسفات بر پایه آهن باعث گسترش بیشتر داینوفلاژله‌ها می‌شود. وقتی از این محصولات استفاده می‌کنیم باعث کاهش ناگهانی فسفات غیر آلی آب که برای حیات میکروارگانیسم‌های تاژک‌دار مانند سایر داینوفلاژله‌های هتروتروف، نماتودها یا کوپه پودا ضروری است می‌شویم. بسیاری از این ارگانیسم‌ها پس از مرگ خود شرایط را برای افزایش جمعیت بسیاری از داینوفلاژله‌ها فراهم می‌کنند.
۴ـ افزودن عناصر کمیاب به آب
داینوفلاژله‌ها برای رشد نیاز به عناصر کمیاب دارند. خیلی مهم است که در زمان شیوع داینوها از افزودن هر گونه محلول‌های حاوی آهن، ید، سیلیکون و پتاسیم خودداری کنیم.
۵ـ زدودن مواد لزج به شکل غیر اصولی از سطوح داخل تانک
داینوفلاژله‌ها برای چسبیدن به سطوح مختلف موکوس تولید می‌کنند. عده‌ای برای زدودن و رفع داینوفلاژله‌ها از سطح صخره‌ها و بستر از واترپمپ یا موج‌ساز استفاده می‌کنند، اما با این اقدام سبب تشدید مشکل می‌شوند و پس از آن داینوها در نواحی جدیدی از تانک تشکیل کلونی می‌دهند. در نتیجه مرجان‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند و به‌زودی رشته‌های داینوفلاژله‌ها به صورت معلق و آویزان از نوک مرجان‌ها خصوصاً در نقاطی که جریان آب شدیدتر است دیده می‌شوند.
۶ـ استفاده از عوامل اکسید کننده
باید از کاربرد اوزن‌ساز، هیدروژن پرکساید یا هر ماده‌ای که به‌خوبی در مورد گونه‌های داینوفلاژله‌های مورد نظر تست نشده‌اند خودداری کنیم. به همین دلیل است که یکی از نکات مقابله با داینوفلاژله‌ها شناسایی گونه آنهاست. بسیاری از محصولات تجاری در بازار روی گونه‌هایی از داینو مانند osteropsis بی‌اثر هستند و حتی از طریق محدود کردن سایر میکروارگانیسم‌های مفید باعث وارد کردن خسارات جدی به مرجان‌ها و بی‌مهرگان تانک می‌شوند.
۷ـ مبادله و جا به جا کردن مرجان‌ها به تانک دیگران
اگر تانک شما درگیر مشکل داینوفلاژله است اخلاقی نیست که موجودات زنده مانند مرجان و ماهی یا حتی حلزون را از تانک خود به تانک فرد دیگری منتقل کنید، زیرا باعث انتقال مشکل به تانک مقصد می‌شود. قبل از آنکه قصد تبادل و فروش موجودات زنده خود را کنید بایستی ماهی و بی‌مهرگان تانک خود را حداقل سه ماه قرنطینه کنید. حتی با انجام این قرنطینه باز هم هیچ تضمینی برای آلوده نکردن تانک دیگران با داینوفلاژله وجود ندارد.
۸ـ استریل کردن بیش از حد آکواریوم و صخره‌ها
بعضی گمان می‌کنند که حمام دادن صخره‌ها در آب شیرین باعث حذف داینوفلاژله‌ها می شود، اما توجه ندارند که اگر حتی یک گونه داینوفلاژله روی صخره‌ای در نبود سایر میکروارگانیسم‌های رقیب باقی بماند منجر به یک مشکل و شیوع بزرگ‌تر در تانک می‌شود. به عنوان مثال طبق تجربه خودم صخره‌ای را که حاوی داینوفلاژله ostreopsis بود در ترکیب آب شیرین و غلظت بالای هیدروژن پروکساید دیپ دادم، اما پس از آنکه صخره به تانک دیگر با شرایط استریل منتقل شد مشکل بیش از قبل شد.